YETKİNLİK ODAKLI EĞİTİM VE
Bilindiği gibi bütün dünyada havacılık sektöründe baş döndürücü bir hızda büyüme yaşanmaktadır. Söz gelimi Boeing, 2039 yılına kadar 739,000 yeni teknisyen ihtiyacı olduğunu tahmin etmektedir
Pandemi süreci daha önceki tahminlerde ortaya çıkan ihtiyaçları biraz ötelese de önümüzdeki yıllarda yeterli niteliklere sahip teknisyen ihtiyacı ciddiyetini korumaktadır.
Bunun sebepleri arasında hava yolu pazarının genişlemesi ve yeni uçak siparişleri, dünya çapında uçak bakım sektöründe çalışanların yaş ortalamasının yüksek olması ve önümüdeki 10-20 yıl içinde önemli sayıda kişinin emekli olacak olması, özellikle Avrupa’da genç nüfusun düşük olması sayılabilir. Bunlara ilave olarak yeni uçak teknolojileri ile teknisyenlerden istenen nitelikler de değişmektedir. Ahşap yapılı veya bez kanatlı uçakların bakım ve tamir kabiliyetleri yerine kompozit yapıların bakım ve onarımı, on-board maintenaince sisteminin kullanımı, glass cockpit gibi yeni kabiliyetler kazanılması gerekmektedir.
Bu kapsamda düşünüldüğünde bu sayıda uçak bakım personelinin istihdam edilmesi sağlanırken bu kişilerin uçak bakım ortamında gerek duyulan niteliklerde olduğundan emin olunması gerekmektedir. Günümüzde bu iş gücünü yetiştirecek eğitim programları;
Buna şuna benzetebiliriz: mevzuat ve süreçler bir otomobil fabrikasının nasıl çalışacağını ve üretim sürecinin nasıl olacağını ayrıntılı bir şekilde tanımlamıştır ve bu kriterler üzerinden denetleme yapmaktadır. İyi tanımlanmış süreçlerle üretilen otomobilin de kaliteli olacağı ön kabulüne dayanan bu anlayışta üretimin sonunda otomobille bir test sürüşü yapma sürecinin olmadığını düşünün.
Yetkinlik temelli eğitim ve değerlendirme (Comptenece Based Training and Assessment, CBTA) süreçlerinde ise programı bitiren kişilerde beklenecek davranışlar önceden tanımlanacak, eğitimler bu davranışları kazandıracak şekilde tasarlanacak, sınavlar ve değerlendirmeler de bu davranışların varlığını ölçecektir. Bu eğitimde öğrencinin amacı eğitimdeki belirlenmiş bir süreyi tamamlamak değil kazanması gereken yetkinlikleri kazanmaktır. Bu yetkinlikler modern uçak teknolojileri dikkate alınarak önceden belirlenecektir.
Yetkinlik kelimesi 1950’lerden beri literatürde yer almakla birlikte üzerinde mutabakata varılan bir tanımı bulunmamaktadır. Bir başka deyişle yetkinlik hangi alanda kullanılacaksa ona göre bir tanımlama yapılmıştır. Havacılık alanında kullanılabilecek tanımlardan birisi;
Yetkinlik; bir işin başarılı bir şekilde yapılacağının ön görülebilmesini sağlayan insan performansının güvenilir ve tutarlı bir ölçeğidir. Yetkinlikler bir işin yapılması için kullanılacak bilgi, beceri ve tavrın ürünü olan davranışların gözlemlenmesi ile ölçülebilir. Bir başka deyişle yetkinlik kavramını “ayinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz” veya “Halep ordaysa arşın burada” prensibi olarak da anlayabiliriz.
CBTA kavramı çerçevesinde kişinin niteliklerini anlamak için, hangi okulları bitirdiği, hangi sertifikalara sahip olduğu, hangi sınavdan kaç puan aldığı gibi bilgilere ilave olarak, uygulamada bu niteliklerini gösterip göstermediği önem kazanmaktadır.
Öncelikle CBTA öğrenci odaklı bir sistemdir. Yani eğitimin içeriği ve ilerleme hızı o eğitimi alan kişinin gösterdiği performansa göre belirlenir. Eğitim katılımcıları farklı seviyelerde başlasalar bile programı tamamlayan herkesin aynı yetkinlere sahip olmasını hedeflemektedir.
Bu açıdan bakıldığında uçak bakım kuruluşlarının da asıl istediği niteliklere sahip personel bu program sayesinde güvenlilir bir yöntemle sağlanmış olacaktır. Bugün için niteliklerden önce lisans ve yetki belgesi sahibi olmanın öne çıktığı düşünülebilir ancak yakın bir gelecekte lisanslandırma ve yetkilendirme süreçleri de CBTA programına uygun bir şekilde düzenlendiğinde bakım kuruluşlarının kişilerden beklentileri ile otoritelerin beklentileri örtüşmüş olacaktır.
Yetkinlik temelli eğitim süreçlerinin diğer faydaları arasında şunları sayabiliriz:
Yeni eğitim gerekliliklerine daha kolay adaptasyon sağlayacaktır.
Dünya çapında tanınan standartlarda personel yetiştirilecektir.
Adayın yeterli altyapıya sahip olması durumunda gereksiz eğitim sürecinden tasarruf edilmiş olacaktır.
CBTA Hakkında Genel Bilgiler
Yetkinlik temelli eğitim programında aranacak içerikler şu şekilde özetlenebilir:
-
Eğitim ihtiyaç analizi
-
Bu analizden çıkarılan, gözlemlenebilir ve ölçülebilir öğrenme hedefleri
-
Bu hedeflere ulaşılmasını sağlayan eğitim müfredatının tasarlanması
-
Kriterlerin belirlenmiş olduğu, güvenilir ve uygulamaya dönük değerlendirme usul ve esaslarının belirlenmesi
-
Bu amaçla görevlendirilecek eğitim tasarımcıları, eğitmenler ve değerlendiricilerin belirlenmesi, eğitilmesi ve hazırlanması
CBTA Programında Uyulacak Prensipler
Havacılık dalındaki her bir rol için gerekli olan yetkinlikler net bir şekilde tanımlanmış olmalıdır.
Bu yetkinliklerle eğitim içeriği ve değerlendirme esnasında beklenen performans arasında doğrudan bir bağlantı olmalıdır.
Yetkinlikler; eğitim ile kazandırılabilir, gözlemlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır. Ayrıca bu yetkinlikler ilgili havacılık dalındaki rolün iş tanımı kapsamında kendisinden beklenen görevlerle uyumlu olmalıdır.
Öğrenciler ilgili yetkinliklere ulaştığını uygulamalı olarak ispat etmelidir.
İlgili her bir paydaşın (eğitmen, öğrenci, eğitim kurumu, bakım kuruluşu, kalite birimi, insan kaynakları, otoriteler vs.) söz konusu yetkinliklerden aynı şeyleri anlamaları ve mutabakata varmış olmaları gerekmektedir.
Yetkinliğin değerlendirilmesinde kullanılacak başarı kriterleri net olarak tanımlanmış olmalıdır. Değerlendirmede görülen başarılı performansın delilleri geçerli ve güvenilir olmalıdır.
Eğitmen ve değerlendiricilerin kanaatleri arasında tutuarlılık olmasını sağlayan bir sistem tasarlanmalıdır. Bir başka deyişle aynı öğrenciyi ölçen farklı değerlendiricilerin aynı sonuca ulaşacağı bir sistem kurulmalıdır.
Söz konusu yetkinlikler birden fazla işlemde birden fazla gözlemle ölçülmelidir.
Uçak Bakım Teknisyeninde Beklenen Yetkinlikler
Uçak bakım teknisyeninde beklenecek yetkinliklerin bir kısmı otoriteler tarafından dikte ettirilebileceği gibi bir kısmı da bakım yapan kuruluşlar tarafından belirlenebilir. Her durumda bu yetkinliklerin gözlemlenebileceği davranış göstergelerinin de tanımlanması gerekir. Bu yetkinliklere örnek olabilecek bir yetkinlik ve ona bağlı davranış göstergeleri aşağıdaki şekilde olabilir. Bunları okurken bu davranış göstergelerinin nasıl kazandırılacağı ve nasıl ölçülebileceğine dair zihin egzersizleri yapabilirsiniz.
Uluslararası platformlarda yapılan görüşmelerde, sunulan bildirilerde, yapılan atölye çalışmalarında yetkinlik temelli eğitim anlayışına sürekli vurgular yapılmakta ve buna olan ihtiyaçlar dile getirilmektedir. Yukarıda linki verilen Boeing sayfasında CBTA kavramından bahsedilmesi yanında EASA’nın yayınladığı Part-66’daki değişiklikleri içeren taslak (NPA 2020-12) da bir çok noktada “Bilgi (Knowledge)” terimini “Yetkinlik (Competence)” terimi ile değiştirmiştir.
Buradan hareketle önümüzdeki yıllarda gündeme daha çok gelecek yetkinlik temelli eğitim ve değerlendirme projelerinde etkin bir şekilde yer almak için ülke olarak anlayışımızı geliştirmek, buna uygun altyapı çalışmalarını gündemimize almak durumundayız. İçeriğine bakacak olursak bu süreç ciddi bir zihinsel dönüşüm de gerektirmektedir.