Dünyada bir noktadan bir noktaya ulaşım araçları açışından yapılan araştırmalar göstermektedir ki havayollları ilgili alandaki birinciliğini koruyup güvenilirliğini daha da artırarak sürdürmektedir.
IATA’nın yıllık olarak duyurduğu ‘Havayolları Güvenlik Performansı Raporu’na göre dünyada 2016 yılı içerisinde 40.4 milyon kez uçak yolculuğu gerçekleştirilmiş, toplam 3.8 milyar insan taşınmıştır. 2016 yılında IATA üyesi havayolları açışından her 2.86 milyon uçuştan birine denk gelen kaza oranı 0.35’tir. Bu kaza oranı, deniz ve karayolları ulaşımında karşılaşılan kaza oranlarıyla kıyaslanamayacak kadar düşüklük arzetmektedir.
Güncel istatistiksel verinin yanı sıra önümüzdeki 20 yıl içerisinde iş jetleri, tek koridorlu dar gövdeli ticari uçaklar ve geniş gövdeli uçakların, havacılık sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin global filolarına katılmasıyla şu andaki aktif mevcut uçak sayısı 22.000’lerden 2035’li yıllarda 45.000’lere ulaşacaktır.
Global filolardaki uçak sayılarının artışı, piyasadaki rekabet koşulları, arz-talep ilişkisi, kar-zarar baskısı operasyonları yürüten havacılık şirketleri açışısından yeteri sayıda uçak bakım teknisyeni, pilot ve kabin ekibi istihdam edilmesi, uçakların bakım ve onarım faaliyetlerinin vaktinde yapılması, uçakların efektif bir şekilde işletilmesi vb. faktörlerin hesaba katılmasına sebebiyet verecektir.
Boeing’in Pilot, Kabin Ekibi ve Teknisyen ihtiyaç tahmin raporuna göre, 2016-2035 yılları arasında dünyadaki tüm havayollarının küresel filosuna yaklaşık 45.000 havaaracı dâhil olmasıyla birlikte dünya çapında 679.000 uçak bakım teknisyeni, 617.000 pilot ve 814.000 kabin ekibi açığı ortaya çıkacak. Böyle devasa bir boşluğu doldurmak için şirketlerin çığır açan çözümlere; yeni nesil pilot, teknisyen ve kabin ekiplerini yetiştirmek için yenilikçi teknolojiler, araçlar ve öğretim metotlarıyla zenginleştirilmiş eğitim stratejilerine ihtiyacı olacaktır.
Türkiye’deki havacılık sektörüne yapılan yatırımlar sonucu sektörün büyümesi ve ivmelenmesi, üçüncü havalimanının hâlihazırda yapılıyor olması, İstanbul’un Kafkasya, Balkanlar, Avrupa, Asya ve Afrika açısından hub olarak konumlandırılması sektördeki tüm kariyer alanlarında yetişmiş personel ihtiyacını doğuruyor.
“İhtiyaç, keşfin anasıdır” şiarı yol gösterici bir nitelik taşır. Stratejik planlamaların gerçekleşmesi için icra edilen projelerle söylem, ete kemiğe bürünür. Havacılık şirketleri açısından günümüzde güncel bilgilerle donanımlı teknisyenlerin yetişmesi sektördeki en uzun soluklu insana yatırım projelerinden biridir. Bu noktada devreye temel eğitim girmekte; teknisyen yetiştirme, lisanslandırma ve özel eğitimlerle bilgilerin güncel kılınması açısından projenin zeminini 147 Temel Eğitim oluşturmaktadır.
147 Temel Eğitim, bireye hem eğitim hem de öğretim verilen, mesleki ve hayati deneyimlerin aktarıldığı, alınan eğitimin içselleştirilmesiyle bireyin sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan kendini gerçekleştirdiği, iş hayatına ilk adımın atıldığı bir okul gibi düşünülebilir. Havacılık şirketlerinin insan kaynakları departmanları tarafından yetişmiş insan gücünün hazır olarak istihdam edilebileceği bir başucu başvuru merkezleridir.
Temel eğitimin en önemli fonksiyonu, teknisyen adayı öğrenciyi gerçek bakım ortamına mental olarak hazırlamak, belli başlı alışkanlıkları kazandırmaktır. AMM, IPC, TS MEL, SRM, WDM vb. gibi uçak bakım dökümanlarına bağlı çalışmak, iş sağlığı ve güvenliği anlamında ortaya konulan kurallara uyma bilincini aşılamak, öğrenciye el melekesi kazandırmak, çalışma ortamında bir problemle karşılaştığında basitten karmaşığa doğru çözüm basamaklarını kafasında canlandırmasını ve uygulamaya geçmesini sağlamak, bakım ortamında çalışırken karar verilmesi gereken durumlarda bilgiye ve tecrübeye dayanarak hiçbir açık kapı bırakmadan kesin duruş sergileme becerisini göstermek, kazandırılması gereken kalıcı davranış değişiklikleridir.
Yaşam boyu bireyin geçimini sağlamasına imkan veren sanat ve meslekler için Anadolu’da “altın bilezik” kavramı kullanılır ve “şimdiden bir altın bilezik sahibi ol ki yarın rahat edesin” sözleri sarfedilir. Havacılık bakım-onarım iş kolunda altın bileziğin, uçak bakım lisansı olduğu su götürmez bir gerçekliktir.
Part-66 kapsamında uçak bakım onarım teknisyeni, lisans alabilmek için A, B1 ve B2 vb. kategorilerden kariyer planına göre uygun birini seçerek ilgili modül sınavlarını başarılı bir şekilde vermesi gerekir. Modül sınavlarının üzerine Part-145 kapsamında hangar ortamında tecrübe kaydını doldurup ilgili otoriteye sunduktan ve başvurusu onaylandıktan sonra lisansını alabilmektedir. Eğer uçak bakım-onarım teknisyen adayı öğrenci, Part-147 onaylı bir kurumdan Kategori A, B1 ve B2 full eğitimi alırsa deneyim süresi, ilgili eğitimi almayanlara göre düşüş gösterir.
Yetkili-onaylayıcı personel olabilmek için boş lisansına Part-147 kapsamında aldığı uçak tipini işletmesi ve kalite açısından gerekli değerlendirme sürecinden geçmesi gerekir. Aslında sektörde gerçek bir teknisyen olabilmek için; en az beş yıllık bir süreci kapsayan modül sınavları, lisans alma süreci, ilgili süreçte hangarda bilgi birikimi ve deneyimini arttırmak için yapılan emek-yoğun çalışmalar, yetkili-onaylayıcı personel olmak için gereken tip eğitimini almak, tipi lisansa işletmek, kalite değerlendirme ve yetki sürecini başarıyla bitirmek vb. gibi uzun soluklu bir yoldan geçmek gerekir.
Ülkemiz, jeostratejik olarak Kafkasya, Balkanlar, Avrupa, Asya ve Afrika’ya yakın bir konumdadır. Önümüzdeki 20 yıl içerisinde dünyadaki teknisyen ihtiyacının 600.000 civarında olduğunu, bu sayının 1/5’ine bölgesel yakınlık ve erişim açısından sıkıntı çekilmeyeceği düşünülürse 120.000 kişi, yıllık olarak da 6000 kişi hedef kitle olarak düşünülebilir. Hedef kitleye ulaşmak için her yönden ciddi bir organizasyon gerekir. Eğitim Başkanlığı için oluşturulan görsel, etkili, içerik olarak dolu ve bir o kadar da kullanıcı dostu, sade ve amaca dönük bir web sayfası, önemli bir işlevi yerine getirir. Eğitim başkanlığı web sayfası açıldığında başkanlığın ve temel eğitimin faaliyetlerini yansıtan tanıtıcı videoların oynaması artı hamlelerdir. Bütünüyle faaliyet düşünüldüğünde, organizasyon bölgesel öğrenciler için bir çekim merkezi oluşturacaktır.
147 Temel Eğitimi tanıtıcı ilanlar, hedef kitleyi oluşturan bölgesel öğrencilerin bulunduğu ülkelerdeki ilgili gazetelere, dergilere, görsel-yazılı basına, ilgili kurumlara; hatta THY’nin Avrupa, Asya, Balkanlar, Kafkasya gibi ülkelere sefer düzenleyen uçaklarına, iç ilan olarak verilebilir. Yürütülen tüm işlere-faaliyetlere hem temel eğitim içerisinden olaya hakim, hem de dışarıdan profesyonel bir şekilde satış ve pazarlama tekniklerini bilen karma bir ekip oluşturulabilir; tüm mesaisini tanıtım yapmaya, satış bazlı taktik-stratejiler bulmaya ve etkili pazarlama yöntemlerini geliştirmeye harcar.
A/B1/B2 kapsamında regülasyon gereği yapılacak full eğitimlerin yanısıra, hem içeriye hem dışarıya açık Part-66 modül sınavlarına hazırlık eğitimleri ve sınavları gerçekleştirilirken EWIS, EFIS, Hydraulic/Landing Gear, Measurement Technics gibi kişilerin ihtisasını geliştirmesine dönük özel eğitimler de tasarlanıp uygulanabilmelidir. Ayrıca yapısal, motor ve run-up, komponent ve tahribatsız muayene teknikleri üzerine müşteri odaklı eğitimler tasarlanarak kapasiteye eklenebilir ve geniş bir eğitim yelpazesi sunulabilir. Dünyadaki 147 Temel Eğitim anlayışı bu konudaki örneklerle doludur.
Dünyadaki uygulamalar irdelendiğinde temel eğitim birimlerinin genel olarak gerçek bakım ortamından bağımsız, kendine ait hangarları, sınıfları, atelyeleri olan günümüz teknolojisi ile donatılmış altyapı, üstyapı ve dökümanlar, kitaplar, sunumlar, sorular, temel eğitim amacıyla kullanılabilecek yazılım, bilgisayar tabanlı eğitim programları, interaktif online eğitim platformları ve simülasyon sistemleriyle çağı yakalayan; parça parça ayrılan bir yapı değil, her ihtiyaca karşılık veren tümleşik bir kurulumu içeren tesislerdir.
Uçak üzeri pratik eğitim esnasında gerçekleştirilen taskların içeriği, üzerinde çalıştığınız uçağın üreticisinin yayımlamış olduğu dökümanlara dayanır. Örneğin burun iniş takımları söküm takımında iş sıralaması, kullanılan araç ve gereçler, kimyasal malzemeler, uçak bakım dökümanlarında yer alır.
Atelye bazındaki pratik eğitimlerde ise otoritelerin yayımlamış olduğu listeye ek olarak tasarımlanan task kartlar, verilmek istenen eğitime göre oluşturulur, ancak esneklik içerir. Sektörel gereksinime uygun ve pratikte olmazsa olmaz denilen özgün bir task kart, tasarlanıp var olan onaylı task kartlar listesine ekletilebilir. Örneğin aviyonik atelyesinde genel geçer voltaj, akım, direnç, frekans ölçümleri yanı sıra öğrenci, seviyesine uygun bir elektrik devresi kurulumu yaparak üzerinde ölçümler yapabilir, sinyal çıkışlarını osilaskop üzerinden gözlemleyebilir.
Teorik eğitimin kaynağını oluşturan ise modüler bazdaki kitaplardır. Modül kitapları, dışarıdan para karşılığı alınıyor ve sisteme monte ediliyor. Belirli bir deneyim seviyesine gelindikten sonra okullaşma yönünde ilerleyen temel eğitim kurumunun hayata geçirmesi gereken proje, kendine ait modül kitaplarının yazılmasıdır. Modül kitaplarının metinleri, ilgili dersi veren hocalar tarafından ortak bir çalışmayla kaleme alınırken; çizimleri, profesyonel bir yazılımla bilgisayar ortamına aktarılmalı ve modellenmelidir.
Geleneksel eğitim yöntemlerinin yanına yeni eğitim metodlarının ve teknolojilerinin havacılık sektörüne uygulanması hususunda avantaj ve dezavantajlarını iyice hesaba katmak gerekir. Pedagojik, didaktik ve teknik açıdan kaliteli olması, varolan standartı yükselten ve öğrencide istendik davranış değişikliklerini meydana getiren eğitimler olmasına özen gösterilmelidir.
Part-66 ve Part-147 regülasyonlarına uygun hale getirilen ve ilgili otoritelerin onaylamasından sonra uygulamaya geçilen; uzaktan off-line ve on-line eğitim, web tabanlı eğitim, multimedya tabanlı eğitim, bilgisayar tabanlı eğitim, simülasyon tabanlı digital eğitim (MTD&MSTD), gerçek uçak üzerinde verilen pratik eğitimler, ihtiyaca özgü tasarlanan mock-up yapıları, task kart veya chaptere dayanan sanal gerçeklik eğitimleri, eğitim ihtiyaç analizi-TNA ve sürece yenilikçi bir anlayış getirme hedefindeki yaklaşımlar, ihtiyaçlar geleceğe dönük temellenen vizyon kapsamında ele alınıp hayata geçirilmelidir.
Dijital çağda genç nesil teknolojik bir ortamda büyürken eğitim anlamında tercih, geleneksel yöntemlerin yanı sıra bilgisayar tabanlı eğitimler olmalıdır. Varolandan farklı, dikkat çekici ve etkileyici eğitim metotları; sosyal, ekonomik, çevresel ve emniyet yönetim sistemi açısından öğrenci üzerinde olumlu bir izlenim bırakır ve kalıcı öğrenme gerçekleşir.
İnsan sosyal bir varlıktır ve çevresindeki canlılar ve nesnelerle iletişim-etkileşim halindedir. Klasik öğrenim metotlarının yanısıra bilgisayar tabanlı öğrenim metotları uçak bakım teknisyeni olmak isteyen dijital yeni nesil için biçilmiş bir kaftandır. Dijitalize öğretim yöntemleri sayesinde öğrenci ile uçak arasında direk etkileşim kurulur. Dikkat çekici, motivasyon arttırıcı bir öğrenim için her bir öğrenciye teorik veya pratik eğitim kursunun başında tablet veya taşınabilir bilgisayar verilebilir. Eski ve yeni yöntemlerin harmanlanması, yeni teknolojilerin kullanımının artış göstermesi, eğiticinin yerini almak için değil, eğiticiyi teknolojik dünyaya adapte etmek ve öğrenciler için eğitimin kalitesini, etkisini arttırmak içindir.
Yeni eğitim metotlarının ve teknolojilerinin kullanılması, klasik yöntemlerle eğitim-öğretimde harcanan vaktin kısalmasına, kaynakların ve zamanın daha efektif bir şekilde kullanılmasına imkân verir. Sınıf ortamında verilen eğitimin; uzaktan eğitim, web tabanlı eğitim ve elektronik öğrenme ortamında verilmesi genel geçer eğitimler açısından ekonomik olarak daha az masraflı olacaktır. Kısa vadede teknolojik yöntemlerin kurulması amacıyla yapılan yatırımlar masraflı gibi görülse de orta ve uzun vadede eğitimlerin çeşitliliği, dokunduğu insan sayısı ve pazar erişilebilirliği açısından yatırımcısına hatırı sayılır bir geri dönüşü mümkündür.
Geleneksel-klasik eğitim öğretim metotları incelendiğinde öğretmen ve öğrenci için ayrı ayrı materyal, döküman vb. basımı, organizasyonlar açısından maliyeti yüksek bir durum ortaya çıkarır. Dijital sistemlerin kullanımı maliyetleri ciddi bir şekilde azaltır.
Emniyet yönetim sistemi açısından öğrenime gelen bireylerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden yetiştirilmesi, olayı bir kültür gibi algılayıp içselleştirmesi kişisel ve çalışılan kurum açısından önem arzetmektedir. Bilinçle yoğrulan birey, uçakta çalışırken uçak bakım dökümanlarında yer alan ilgili dikkat çekici noktaları ve uyarıları gözetir. Yanı sıra şirketin kalite sistemleri tarafından yayımlanan güncel konulara ilişkin genel veya özel duyurulara kulak verir. Uçak bakımı esnasında sadece kendi işinin çeperlediği alanla değil, uçağın diğer yerlerinde çalışan personelle uyum ve iletişim içerisinde çalışır. İşi yaparken uygun ekipman-araç gereç kullanımı, ilgili bakım dökümanın çizdiği sınırlar içerisinde kalma, eğitimler esnasında edindiği iş sağlığı ve güvenliği kültürünü işe yansıtma elzemdir.
Temel eğitim tesisleri gerçek bakım ortamında bağımsız bir şekilde kurgulanmalı, temel eğitim tesislerine giriş ve çıkışlar apron kartına gerek duyulmaksızın, gümrüksüz bir ortamda gerçekleştirilmelidir. Böylece ilerleyen zamanlarda gelişim düzeyine bağlı olarak dışarıya açılım sonucu gelecek yabancı öğrenciler kolaylıkla tesise erişim sağlayabilecektir. Yabancı ülkelerden gelecek öğrenciler için farklı paket eğitimler sunulabilir. Sadece sınavlar, sınavlara hazırlık seminerleri ve sınavlar, teorik eğitim, pratik eğitim, teorik + pratik eğitim, konaklama, ulaşım, yemek vs. tüm faktörler göz önünde bulundurularak paket programlar hazırlanabilir.
Temel eğitimin nitelikli ve kaliteli yapısı başka diyarlara kapı açar ve dünyada varolan uçak bakım teknisyen eğitimi pastasından pay almamıza sebep olur. Yabancı ülkelerden gelen teknisyen adayı öğrencilere eğitim verilebilmesi için eğitim kadrosunun amaca yürüyen bir şekilde yapılandırılması, konusunda uzman sağlam bir kadronun kurulması gerekir. Eğitmenlerimizin kendi alanında yeni gelişmeleri takip etmesi, kendini güncellemesi mesleki açıdan zaruridir. Teorik ve pratik anlamda İngilizce seviyelerinin yeterli düzeyde bulunması, bulunmayanlar için gerekli eğitimlerin planlanması hayati bir öneme sahiptir.
Hangar ve Atelye Yapısı
Hangar yapısı incelendiğinde sadece ticari uçak örnekleriyle değil, aynı zamanda askeri uçak ve helikopterlerle içerik çeşitlendirilebilir, öğrencilerin farklı hava aracı tasarımlarını, işleyiş mantığını görmeleri sağlanabilir. Temel eğitim uçakları üzerinde A/B1/B2 kategori kapsamında task tabanlı pratik eğitimlerin verilmesi, öğrencilerin gerçek ortamda uçağa dokunması ve üzerinde işlem yapması kinestetik öğrenme açısından kritik önemdedir.
Öğrenci, mekanik atelyesinde bir hidrolik temelli plançete üzerinde, numaralandırılmış hidrolik boruları birbirine bağlar, sisteme hidrolik basar, hidroliğin akışını kontrol eder; eğer sistemde varsa hidrolik kaçağın neden kaynaklandığına dair fikir yürütür ve çözüm üretir. Öğrenci temel anlamda bir hidrolik actuator, pompa veya valf sisteminin nasıl çalıştığını canlı denemelerle pratik olarak kavrayabilir.
Öğrenci, iniş takımlarının genel çalışma prensiplerini teorik açıdan derste işledikten sonra teorik dersin tamamlayıcısı olarak mekanik atelyesinde özel olarak tasarımlanmış sabit veya hareketli bir ön-ana iniş takımları mekanizması üzerinde öğrendiklerini pekiştirebilir, salma-toplama hareketini deneyimleyebilir.
Öğrenci yapısal atelyesinde parça ölçüm, işaretleme, kesim, büküm, delme vb. gibi el melekesini geliştirici işler yaparak mesleki hayatına doğru ön adımları atar. Aynı zamanda özel olarak tasarlanmış boş uçak gövdesi üzerinde bakım ortamında karşısına çıkacak SRM veya üretici firmanın talimatları doğrultusunda uçak üzerindeki gerekli onarım işlemlerine yakın örnek çalışmaları gerçekleştirebilir.
Öğrenci, aviyonik atelyesinde kablo nasıl oluşturulur, nasıl bağlantılar yapılır, nasıl montajlanır, bunun pratiklerini gerçekleştirir. Özel olarak tasarlanmış bir kokpit bölgesinde veya boş bir uçak gövdesi içerisinde kablo çekme, line replacable unitlere bağlama gibi task bazlı veya kendini geliştirme amaçlı işleri yapabilir.
Plançete veya sert bir yapı üzerine monteli ana ve yardımcı uçuş kumanda yüzey hareketleri kurgulanabilir. Bununla beraber set olarak bir platform üzerine yerleştirilip öğrenciye bütünlüklü sistemsel bilgiler verilebilir.
dB seviyesi yüksek çalışma gerektiren yapısal tamir, motor-apu test cell, mekanik kesim, büküm vs. işler için duvarları ses izoleli odalar yapılabilir. Öğrenci yapısal, mekanik ve elektrik atelyelerinde kazandığı bilgi, beceri ve iş yapabilme kabiliyetini tüm dalları içeren bir bütünleşik proje ile taçlandırabilir.
Sonuç olarak yerel ve global özel sektörde rekabetçi anlayışa sahip havacılık bakım şirketleri, mali açıdan kâr etmek ister. Uçak bakım şirketlerinin temel girdisi adam/saattir. Adam/saat girdisini gerçekleştiren ise teknisyenlerdir. Girdinin yüksek ve sürekli olması için yapılan işin kaliteli olması gerekir. Kaliteli işi, vasatı aşmayan eğitimlerin ürünü olan teknik personel gerçekleştiremez. Uçak bakım teknisyenin öngörülü, çözüm odaklı ve kaliteli iş yapması için nitelikli, teknolojik yöntemlerle donatılmış, çağı yakalayan bir temel eğitim alması paha biçilmez değerdedir.
Paha biçilmez değerdeki temel eğitim sisteminin kurulumu veya mevcut sistemin geliştirilmesi amacına yönelik somut durumun somut tahlili yapılır. Geleceği kucaklayan dinamik temel eğitim planı oluşturulur. Nitelikli, çağı yakalayan temel eğitim sistemi hayata geçirilir. Kısa, orta ve uzun vadeli taktik-stratejik plan ve programlara uygun olarak yatırımlar devreye alınır. Temel eğitim organizasyonu olarak şirket içi ve şirket için yapılan çalışmalar sonucu yetiştirilen bireyler, şirketin artı değer üretim sistemine direkt olarak katkı verir. Sadece şirket için yetiştirilen uçak bakım personeline değil; aynı zamanda dışarıdan gelen (şirket dışı veya ülke dışı) öğrencilere eğitimler verilir.
Temel eğitim organizasyonu tarafından oluşturulan ürün yelpazesi geniş portföy, eğitim faaliyetleri kapsamında şirkete ekonomik açıdan önemli bir girdi sağlar.
KAYNAKÇA
1- http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/assets/downloads/cmo_print_2016_final_updated.pdf
2https://www.faa.gov/about/initiatives/maintenance_hf/library/documents/media
/human_factors_maintenance/aviation_maintenance_technician_training_training_
requirements_for_the_21st_century.pdf
3-https://www.easa.europa.eu/document-library/general-publications/easy-access-rules-continuing-airworthiness-regulation-eu-no
4-http://www.iata.org/pressroom/pr/Pages/2017-03-10-01.aspx
5-https://www.easa.europa.eu/system/files/dfu/NPA%202014-22.pdf