Uçağın hızla ilerleyen pistte durmasını sağlayan fren sistemleri, havacılığın en kritik unsurlarından biridir. Airbus A320’nin fren sistemleri, hem klasik hem de geliştirilmiş modellerde, uçuş güvenliğini sağlamak için sürekli evrilmiştir. Özellikle Enhanced A320 modellerinde yapılan yenilikler, sistemin performansını bir üst seviyeye taşımıştır. Bu yazımda, A320’nin Normal ve Alternate Fren sistemlerini keşfederken, Enhanced modellerdeki gelişmiş teknolojilerin nasıl bir fark yarattığını derinlemesine inceleyeceğiz.
Airbus A320 Frenleme Sisteminin İnanılmaz Gücü
Bir Airbus A321’in iniş anını hiç hayal ettiniz mi? 140 knot hızla pistle buluşan ve 79 ton ağırlığındaki bu devasa uçak, adeta gökyüzünden süzülen bir güç gösterisi. Karşılaştırmak gerekirse, bir arabanın hızı yalnızca 80 km/s (43 knot) ulaşabileceği maksimum yük 2,5 ton civarındadır. Bu dev fark, A321’in fren sistemlerinin olağanüstü performansına ne denli kritik bir rol düştüğünü gözler önüne seriyor. Peki, böylesine yüksek hız ve ağırlığa sahip bir aracı güvenle durduran teknoloji nasıl çalışıyor?
A320 uçaklarında iki temel fren sistemi bulunur:
1. Normal Fren Sistemi
2. Alternate Fren Sistemi
İlk üretilen A320 uçakları, klasik A320 olarak adlandırılır ve bu modellerde Normal Fren ve Alternate Fren sistemi mevcuttur. Ancak, Enhanced A320 modellerinde Alternate Fren sistemi değiştirilmiş ve daha gelişmiş bir yapıya kavuşmuştur. Bu yazıda, Enhanced A320’lerde kullanılan Alternate Fren sistemine odaklanacağız.
Neden Tüm A320’ler Değil de Enhanced A320?
Klasik A320 ve Enhanced A320 modelleri arasında fren sistemleri açısından bazı önemli farklar bulunmaktadır. Normal Fren sistemi her iki modelde de aynı kalırken, Alternate Fren sistemi Enhanced modellerde birçok bileşen değiştirilerek yenilenmiştir.
Normal Fren Sistemi
Klasik ve Enhanced A320 modellerinde Normal Fren sistemi ve bileşenleri aynıdır. Bu sistemde, Yeşil Hidrolik Sistemden alınan hidrolik güç kullanılır. Sistemin merkezi bilgisayarı BSCU (Braking and Steering Control Unit) olarak adlandırılır.
Çalışma Prensibi:
• Pilot, pedallara bastığında, Normal Brake Pedal Transducer Unit tarafından pedal kuvveti ölçülür ve buna orantılı bir elektrik sinyali BSCU’ya iletilir.
• Bu ölçümü gerçekleştiren bileşen bir force transducer’dir. Kuvveti elektrik sinyaline dönüştürür.
• Eğer Normal Fren sisteminin çalışması uygunsa (BSCU bunu, Yeşil Hidrolik Sistem’deki HP manifoldunda bulunan basınç sensöründen anlar), Normal Brake Selector Valfi açılarak hidrolik basınç Normal Fren sistemine iletilir.
• Hidrolik basınç, bir filtreden geçirildikten sonra hassas bir şekilde bir pressure transducer aracılığıyla ölçülür. BSCU bu bilgi ile regüle etmesi gereken basıncın giriş değerini anlamış olur.
• BSCU içindeki bir hesaplama fonksiyonu ile normal fren sistemine antiskidli frenleme yaptırır.
• BSCU, antiskidli frenleme emirlerini Normal Brake Servo Valf’e gönderir. Bu komponent fren ünitesine basıncı gönderen veya kesen valftir.
Teknik Detaylar:
• BSCU, Yeşil Sistem’in HP manifoldundaki basıncı kontrol eder. Eğer basınç 1450 PSI üzerinde ise sistem yeterli hidrolik basıncına sahiptir.
• Nominal basınç genellikle 3000 PSI’dır ve 1450 PSI, düşük basınç sınırıdır. Basınç yetersiz olduğunda Normal Brake Selector Valfi’nin açılması mümkün değildir.
• Antiskid, BSCU’nun hem normal fren sistemi hem de alternate fren sistemi için hesapladığı ve tekerleklerin kilitlenmesini önleyen bir sistemdir.
Alternate Fren Sistemi
Eğer Yeşil Hidrolik Sistem devre dışı kalırsa, devreye Sarı Hidrolik Sistem ve ABCU (Alternate Braking Control Unit) girer. ABCU, Alternate Fren sisteminin merkez bilgisayarıdır.
Çalışma Prensibi:
• Pedallara basıldığında, Alternate Brake Pedal Transducer, uygulanan kuvveti ölçer ve bu bilgiyi ABCU’ya iletir.
• ABCU, Sarı Sistem’deki hidrolik basıncı kontrol ederek Alternate Brake Selector Valfini açar ve basıncı sisteme dahil eder.
• Hidrolik basınç, bir filtreden geçirildikten sonra hassas bir şekilde bir pressure transducer aracılığıyla ölçülür.
Basınç Verilerinin Önemi:
ABCU, hidrolik basıncı hassas şekilde ölçerek gerekli hesaplamaları yapar. Örneğin, Normal Brake Selector Valfi açıldığında, downstream hattındaki transducer basınç düşüşünü algılamalıdır. Eğer bu basınç uygun değilse, ABCU devreye girerek frenleme görevini üstlenir.
Bu mekanizma, Selector Valf arızalarına karşı bir koruma sağlar ve uçağın güvenli bir şekilde durdurulmasına olanak tanır.
Teknik Detaylar:
• Alternate brake kontrol ünitesi tek başına antiskid hesabı yapamaz.
• ABCU, uçakta hiç elektrik kaynağı olmasa bile sadece bataryaların bağlı olması ile enerjisini alabilir.
• ABCU klasik A320 uçaklarında bulunmaz.
• Park Brake Alternate brake sisteminin bir parçasıdır.
• Alternate brake basınç bilgileri, triple pressure indicator’de gösterilir.
Her İki Hidrolik Güç Kaynağı da Kaybedilirse Frenleme Nasıl Etkilenir?
Bu durumda hidrolik güç kaynağı olarak brake akümülâtör kullanılır. Brake akümülâtör frenleme için sınırlı sayıda frenleyebilme olanağı verir. Dolayısıyla pilotun bu gücü kullanırken temkinli olması gerekir. 7 kere tam pedal hareketine izin verir. Daha sonra etkinliğini kaybeder.
Airbus A320’de kullanılan fren sistemleri, hem normal hem de alternatif koşullarda güvenli bir frenleme sağlamak üzere tasarlanmıştır. Enhanced A320 modellerinde yapılan iyileştirmeler, sistemin hassasiyetini ve güvenilirliğini artırarak operasyonel emniyeti bir üst seviyeye taşımıştır.
Bu gelişmiş fren sistemleri, modern havacılık teknolojisinin ulaştığı noktayı ve bu alandaki sürekli yenilikleri göstermektedir..