Daha önceki yazılarımızda da vurguladığımız gibi bir tip eğitim iki bölümden oluşur ve bunlar 147 onaylı bir eğitim kuruluşu tarafından verilir; teorik eğitim ve pratik eğitim. Bu yazımızda pratik eğitimle ilgili bilinmesi gereken hususlardan bahsedeceğiz.

Tip Pratik Eğitiminin Hedefi

Bildiğiniz gibi bir eğitim sürecinin üç temel kazanımı vardır. Bilgi, Beceri ve Tavır (Knowlege, Skill, Attitue, KSA) Tip eğitimlerin teorik kısımları ağırlıklı olarak bilgi kazandırma amaçlıdır. Ancak özellikle uçak bakım işlemlerinden bahsediyorsak soyut veya teorik bilgi yeterli olmamakta, uçak bakım işlemi yapacak personelde gerekli becerinin ve doğru davranış tarzının da kazandırılması gerekmektedir. Tip pratik eğitiminin temel amacı teorik eğitim esnasında kazandırılmış bilgiyi tamamlayıcı bir cüz olarak beceri ve doğru tavır kazandırmaktır. 

Tip Pratik Eğitimin İçeriği

Mevzuatta B1 veya B2 kategorilerdeki tam bir pratik eğitimin asgari 10 günlük bir eğitim olduğu belirtilmektedir. Herhangi bir saat sınırlaması olmamakla beraber bu 10 günlük eğitimde yapılması gereken minimum işlem (task) sayısı da açıkça belirtilmiştir. Fark eğitimlerinde ise eğitimin içeriğine göre pratik eğitimin süresi ve içeriği 147 kuruluşu tarafından belirlenir. Bu seçim esnasında o uçak tipine has olan, uçakta bakım yaparken sık sık karşınıza çıkma ihtimali olan, diğer işlemlere nazaran daha kritik olarak değerlendirilebilecek işlemler seçilir. SHGM, fark kurslarında pratik eğitimin süresinin teorik eğitimin en az %30’u olması gerektiğini belirtmektedir.

Tip pratik eğitimi teorik eğitimle beraber yapılabilir. Örneğin; önce uçak kapılarını teorik olarak anlatıp sonra onun pratik kısmını yapmak, önce hidrolik sisteminin teorik kısmını anlatıp sonra onun pratik kısmını yapmak şeklinde olabilir. Ancak kesinlikle pratik eğitim teorik eğitimden önce olamaz.

Tip Pratik Eğitim Sınıf Mevcudu

Pratik eğitmen başına düşen öğrenci sayısının en fazla 15 olabileceğinin ifade edilmiş olmasına karşın ülkemizde ve Avrupa’daki kuruluşların hemen hemen hepsinde gerçek uygulamada uçak başındaki eğitimlerde pratik eğitmen başına 6-8 öğrenci kabul edilmektedir. Çünkü daha fazla sayıda kursiyerle uçak bakım ortamında, kokpitte veya avionik kompartımanında eğitim vermek mümkün olmamaktadır. Bununla beraber simülasyon sınıflarındaki (MSTD: Maintenance Simulation Training Device) pratik eğitim uygulamalarında öğretmen başına 15’e kadar öğrenci kabul etme imkânı bulunmaktadır. Her ne kadar bir pratik eğitimde MSTD kullanılıyor da olsa pratik eğitimin bir kısmının mutlaka gerçek uçak üzerinde olması gerekmektedir.

Pratik Eğitimde İşlem Kategorileri

Pratik eğitimde yapılması gereken işlem kategorileri de aşağıdaki gibi belirlenmiştir:

• LOC (Location): Sisteme ait ana komponentlerin ve elemanların yerlerinin ve nasıl ulaşıldığının incelenmesi.
• R/I (Removal/Installation): Komponent veya parçaların söküm-takımı.

Bu kategoride işlem yapılırken komponent veya parçanın gerçekten söküm takımının yapılması gerekmemektedir. Burada önemli olan söküm takım referansının doğru anlaşılıp yorumlanması, emniyet tedbirleri ve gerekiyorsa ilgili tool’un uçağın başına getirilip o işlemin simüle edilmesidir. Örnek verecek olursak; “Removal of APU” taskını uygularken APU sökümüne ait AMM sayfalarının çıktısının alınması, uçağın başına getirilmesi ve gerçekten söküyormuş gibi madde madde okunup uçaktaki işlemlerin simüle edilmesi gerekmektedir. Bu arada APU askılarının da uçağa getirilmesi ve askıların nereye ve nasıl bağlanacağının gösterilmesi önemlidir. Hangi elektrik fişlerinin, hangi cıvatalarını ve kelepçelerin söküleceğinin incelenmesi ile işlem tamamlanmış olur. Burada o cıvataların ve kelepçelerin gerçekten sökülmesi gerekmez çünkü bunlar, tip pratik eğitiminin değil temel eğitimin konusudur. Tip pratik eğitimi alan kişinin lisans sahibi olduğu farz edildiği için bu kursiyerin lokma, anahtar, tornavida, torkmetre, avometre vs. kullanımı ile ilgili bir sorunu olmadığı ön kabulü ile hareket edilmektedir. Bununla beraber pratik eğitmen/değerlendirici bu konularda kursiyerin yetersiz olduğuna kanaat getirirse kursiyerden kendisindeki bu eksiklerini gidermesini talep edecektir.

• SGH (Servicing/Ground Handling): İkmal işlemleri ve yer operasyonları. Hidrolik veya yağ ikmali, uçağa elektrik verme, kapı açıp kapatma gibi işlemler bunlar arasında sayılabilir.
• FOT (Functional Operational Test): Bir sistem veya komponentin AMM’de belirtildiği şekilde test edilmesi işlemidir. Bu test işlemi, CMS (Central Maintenance System), komponentin üzerinden yapılan BITE (Buit-In Test Equipment) veya harici bir test ekipmanı kullanılarak yapılabilir.
• MEL (Minimum Equipment List): O sistem veya komponent arızalı iken uçağın sefere verilip verilemeyeceği, sefere verilecekse gerekli olan diğer şartların incelenmesi, gerekiyorsa deaktive ve reaktive işlemlerinin yapılması.
• TS (Troubleshooting): Bir sistem veya komponent arızasında izlenmesi gereken usulle ilgili egzersizler yapılması. Özellikle On-Board Maintenance System’e sahip uçaklarda arzı raporunun doğru alınması, bu rapordaki verilerin doğru analiz edilmesi ve ilgili arıza giderme prosedüründe bu verilerin doğru bir şekilde kullanılması büyük önem arz etmektedir. MSTD sınıflarında bu egzersiz gerçek uçağa nazaran çok daha verimli bir şekilde uygulanabilir. TS işleminin gerçek uçakta yapılması durumunda bir arızanın var olduğu varsayılarak bu senaryo üzerinden arıza giderme işleminin basamakları takip edilmektedir.