Geçen sayıda kalkışta gereksiz maksimum thrust kullanmaktan kaçınmanın motor ömrüne uzatmak için önemli olduğunu ifade etmiştik.Türbinlerin ömrünü uzatabilmek için maruz kaldığı merkezkaç kuvvet etkisi ve sıcaklığın asgaride tutulması gereklidir. Bunun için azaltılmış thrust (reduced thrust, thrust reduction) kullanılır. Şartlar müsait ise pilot kalkışta motordan daha az thrust alabilmek için gerekli ayarlamaları yapar. Şartlardan kasıt; uçağın maksimum kalkış ağırlığı, pist uzunluğu, açık hava sıcaklığı, kalkış istikametinde bulunan manialar gibi konulardır.
Motordan alınan thrust ın azaltılması (ihtiyaç kadar thrust alınması), bakım maliyetlerinde ciddi düşüşler sağlayacaktır. Bakım malzeme maliyeti (maintenance material cost) dediğimiz değer %40 a varan oranda düşmektedir. 20% lik bir düşük thrust (20% thrust reduction) ile kalkmanın yaklaşık yıllık faydası 100.000$ bulmaktadır.
Motordan aldığımız thrust için belli thrust seviyeleri tanımlanmıştır. Kalkış veya pass geçme için kullandığımız, zaman limitli (genelde 5 dakika olmakla beraber bazen 10 dakikayı bulabilir) ve sertifiye edilmiş thrust değerimiz bunların en yükseğidir. Bu seviye Takeoff thrust ve Go-Around thrust olarak isimlendirilir.
Herhangi bir zaman kısıtı olmadan motorumuzun sürekli verebileceği sertifiye edilmiş maksimum thrust ise Maximum Continuous Thrust (MCT) olarak isimlendirilir. Bunun dışında Maximum Climb ve Maximum Cruise thrust seviyeleri vardır.
Düşük veya azaltılmış thrust ile kalkış için iki temel metod vardır. Bunlar azaltılmış thrust (reduced thrust) ve değeri azaltılmış thrust ( derated thrust ) ile kalkış yöntemleridir.
Each derate level is certified and is associated to a new set of performance data.
Reduced thrust kalkış yöntemi Flex TO veya Assumed Temperature şeklinde isimlendirilmektedir. Flex takeoff yapabilmek için motoru yöneten FADEC sistemine yüksek sıcaklık değeri girilir. Yani motoru yöneten bilgisayara; hava çok sıcak, sen bu sıcak havayı sıkıştırıp yanma odasına normal bir yakıt akışı sağlarsan EGT limitini aşarsın, EGT limitini aşmamak için yakıt akışını azalt denilir. Bunu demenin yolu ise, o günün açık hava sıcaklık değeri ve motorun flat rating derecesinden fazla bir sıcaklık değerini motoru yöneten bilgisayara (EEC veya ECU olarak isimlendirilir) girmektir. Bu yolla maksimum take off thrustının 40%’ına kadar thrustta azalma sağlanabilir. Sıcaklık değeri “MCDU” veya “FMC CDU” dan girilir. Girilen sıcaklık değeri ve “FLX” take off yaptığımıza dair ikaz, motor paremetrelerini gördüğümüz ana ekranın sağ üst köşesinde gösterilir. Gaz kolları ise “FLX/MCT” detent ine alınır. Kalkış gerçekleştirildikten sonra pilot gaz kollarını “CLB” çektikten sonra tekrar “FLX/MCT” detent ine alsa artık flex take off thrust ını değil Maximum Continuous Thrust (MCT) thrust ını alabilir.
Derated Take off da ise daha önceden hazırlanarak uçak bilgisayarına girilmiş olan azaltılmış thrust modlarından o kalkış için uygun olan seçilerek kullanılır. Bu modlar; D04, D08, D12, D16, D20, D24 şeklinde belirtilir. Her bir mod adeta belirli bir thrust değerinde sertifiye edilmiş yeni bir motoru temsil eder. MCDU üzerinden uygun derated take off modu yazılarak seçilir. Seçtiğimiz mod, motor paremetrelerini gördüğümüz ana ekranın sağ üst köşesinde gösterilir. Gaz kolları ise “FLX/MCT” detent ine alınarak kalkış gerçekleştirilir. İleriki sayılarda her iki kalkış modunun avantaj ve dezavantajlarını daha tafsilatlı olarak inceleyeceğiz.
