Motor yıkama dediğimizde motorun dış temizliğinden değil, motorun içinin yani core engine kısmının yıkanmasından bahsedeceğiz. Motor kaportalarının (cowlings), ve dış yüzeylerinin (casings) temizliği tamamıyla farklı bir mevzudur. Core engine kısmı düşük basınç kompresörü LPC (low pressure compressor), yüksek basınç kompresörü HPC (high pressure compressor), yanma odası (combustion chamber), yüksek ve alçak basınç türbinlerinden (HPT and LPT) oluşur. Motor yıkama işleminde asıl maksat kompresör kısmının temizlenmesidir.

 

Daha önce stall bahsinde belirtildiği gibi, kompresörler motorun en hassas parçasıdır. Kesintisiz, sürekli hava akışı sağlamalıdır. Çeşitli sebepler hava akımının kompresör blade leri üzerindeki düzgün akışını bozabilir. İşte düzgün hava akışını bozup, minik girdaplar, türbülanslar oluşmasına neden olan sebeblerden birisi de kompresör blade lerindeki kirliliktir. Motor içinden akan havanın içinde bulunan tozlar, partiküller blade ler üzerinde birikerek adeta bir kireç tabakası katmanı halini alabilir (salt deposits). Ayrıca sülfür ve sodyumdan kaynaklanan ve ‘sulphidation’ denilen kimyasal korozif etki de oluşmaktadır ki ciddi hasarlara yol açabilir.

 

  width=

 

Kompresör blade lerinde oluşan kirlilik motor içerisindeki hava akışını etkilediği için motorun çalışması bundan olumsuz etkilenir. Yanma odasına giren havanın yaklaşık ¼’lük kısmı yakıt ile karışarak yanma işlemine katılırken geriye kalan havanın büyük kısmı alevi merkezleme ve soğutmada kullanılır. Kompresörümüzde kirlilik kaynaklı hava akışındaki bozulma, soğutma hava miktarını azaltacağından motorun EGT değerlerinde artış görülecektir. Ayrıca hava akışındaki bozulma performansı da etkilediğinden, istenen thrust seviyesi için yakıt akışının da arttırılması gerekecektir.

 

 width=

 

Motor yıkama neticesinde kompresör hava akışının düzelmesi ile yakıt sarfiyatında azalma, EGT değerinde düşme ve motorun ömrünün uzaması söz konusu olacaktır. Yakıt sarfiyatının azalması beraberinde atmosfere atılan emisyonlarında azalmasını getirecektir. Özetle söylersek motor yıkama işlemi uçağın işletme maliyetlerini düşürecek etkidedir.

 

Bahsettiğimiz yıkama işlemi belirli aralıklar ile rutin yapıldığı gibi bazen de EGT değerlerine bakarak planlanabilmektedir. Bunun yanısıra özellikle sürekli deniz üzerinde görev yapan helikopter gibi hava araçlarında motor içerisinde korozyon oluşumunu minumuma indirmek için günaşırı motor yıkama işlemi yapılabildiği bilinmektedir.

Yıkama işleminde en yaygın kullanılan mayi sıcaksudur. Kireçsiz, saf, temiz su (demineralized water) ısıtılarak basınçlı olarak uygulanır. Bunun yanında önce kimyasal deterjan sonra sıcak su kullanan uygulamalar da vardır. Daha önceleri öğütülmüş ceviz kabuğu benzeri maddeler de temizlik işleminde su yerine kullanılmıştır. Fakat günümüzde fazla kullanılmamaktadır.

 

Motoru Dry motoring veya cranking olarak isimlendirdiğimiz, yakıt akışı ve ateşleme olmadan çevirdiğimiz esnada motorun ön kısmından içeriye basınçlı sıcak suyu tutmak yıkama işleminin en pratik yoludur. Lakin fan blade lere çarparak fan ductan dışarıya kaçan su motorun iç kısmına giren su miktarının azalmasına ve yıkama veriminin düşmesine yol açar. Yıkama işleminde asıl olan kompresör kısmına suyun ulaşabilmesi için su püskürtmede kullanılan özel problar, fan bladlerin arkasından fan case e bağlanarak suyun doğrudan kompresörlere ulaşması temin edilir.

 

Yıkama işlemi için geliştirilmiş pek çok cihaz vardır. Bunlar genel olarak suyu ısıtabilen kazan, basınçlandırmak için basınçlı hava tüpü ve suyu püskürtmek için herbir motor için farklı şekil ve ebatta yapılmış prob lardan oluşur. Tabiki üzerinde su ve hava akışlarını kontrol etmek için kontrol vanaları mevcuttur. Yıkama işlemi için motordaki birtakım pnömatiki sens hatları (Ps3 vb.) ayrılıp tapalanır. Bir kaç kez yıkama işlemi yapıldıktan sonra (bazen motordan çıkan kirli suya bakarak işlem devam edebilmektedir), sökülen sens hatları normale getirilir ve normal motor çalıştırma işlemi yapılarak motorun kuruması temin edilir. Başarılı yıkama işlemi EGT margin inde 15 dereceye varan iyileşme, yakıt sarfiyatında %1’e varan düşme sağlayabilir. Özellikle EGT marjini sıkıntılı olan motorlarda bir kaç derece bile çok önemli olduğundan yıkama işlemine gereken ihtimamın gösterilmesi fevkalade önemlidir.

Önerdiklerimiz

1968 © Uçak Teknisyenleri Derneği