Martin M-130 Pan Am’ın ‘China Clipper’ Uçan Botun Hikayesi

Pan American World Airways’in 1930’ların başında büyük hedefleri vardı. Okyanusları aşabilecek, sınırsız yeni bir hizmet sağlayabilecek bir uçağın peşindeydiler. Hawaii’ye ve Avrupa’ya aktarmasız uçabilecek bir uçak istiyorlardı. Ve bu istekleri 1935 yılında “Martin M-130”un teslim edilmesiyle karşılandı.

Pan American World Airways’in ilk yılları
Juan Trippe’in kurduğu Pan Am, 1927’de faaliyete başladıktan kısa bir süre sonra, dünya çapında uçan ilk havayolu olmakla ilgilenmeye başlamıştı. O sıralarda, ilk Sikorsky S-40 hizmete girmek üzereydi ve şirketin uzun mesafeli uçuşlar için önemli bir adaydı. Ne yazık ki, uçak piyasaya çıkınca Pan Am’ın hayallerini gerçekleştirmek için gerekli performansa sahip olmadığı anlaşıldı.
Sikorsky ve uçak üretim sahasında yeni bir oyuncu olan Glenn L. Martin Aircraft Company, ABD ile Asya arasında kârlı bir şekilde uçmak için hız, boyut ve menzile sahip, gelişmiş bir uçak tasarımına giriştiler. Pan Am’ın kurucusu Juan Trippe, böyle bir uçağın şirketi yeni zirvelere taşıyacağı umuduyla her ikisine de yatırım yaptı.
Martin M-130 savaşı kazandı
İki şirketin mücadelesini sonunda, Glenn L. Martin Aircraft Company, 3.000 mil uçabilen, kendi ağırlığına eşit yük taşıyabilen ve kârlı bir şekilde transpasifik uçabilen bir uçak üreten Martin kazandı. “China Clipper” adı verilen ilk Martin M-130, 9 Ekim 1935’te Pan American Airways’e teslim edildi ve ilk uçuşunu ik teslimattan bir aydan biraz uzun bir süre sonra yaptı. Dört güçlü motorlu ve tamamen metal gövdeli uçan bot (Deniz Uçağı) M-130’lar 417.000 dolara satın alınmışlardı.
China Clipper, 22 Kasım 1935 akşamı San Francisco’dan Honolulu-Hawai’ye gitmek üzere havalandı, bütün gece uçan uçak, ertesi sabah Hawaii’ye vardı. Bir gece orada kaldı, 24 Kasım sabahı erkenden yola çıktı ve aynı gün öğleden sonra Midway Adası’na ulaştı. Midway’den Wake Island’a, ardından Guam’a ve nihayet 29 Kasım akşamı Filipinlerin başşehri Manila’ya vardı. Dünya haritasını açıp baktığınızda bunun okyanus aşırı başarılı bir uçuş olduğunu görebilirsiniz. Böylece San Francisco’dan Manila’ya ilk tarifeli posta uçuşu tamamlanmış oldu ve hava yolculuğunda yeni bir çağın başlangıcı oldu. ABD Batı Kıyısı’ndan Doğu Asyadaki Manila’ya 5 gün süren bir yolculuk, 1935’lerde bir yolcu gemisi ile yaklaşık 21 gün sürmesi nedeniyle, gerçekten büyük bir atılımdı.
China Clipper’in 5 kişilik uçuş ekibi kaptan, FO (birinci subay), telsizci, uçuş teknisyeni ve kabin görevlisinden oluşuyordu. Kokpitin arkasında bir dinlenme alanı ve üç yolcu bölmesi vardı. Yolcu bölmelerinde 8 koltuk ve 6 yatak bulunurken, ana salonda 12 koltuk vardı. Toplamda, China Clipper 32 yolcu taşıyabilmesine karşın, ağırlık sınırlamaları nedeniyle genellikle yalnızca 12 kişiyle uçuyordu.
Pan Am, sırasıyla Kasım 1935 ve Mart 1936’da Filipin Clipper ve Hawaii Clipper olarak adlandırılan 2 adet Martin M-130 Clipper’ı daha teslim aldı. Havayolu bu uçakları başarıyla kullansa da sadece 3 tane satın aldı. M-130 diğer uçaklardan çok daha rahat olmasına ve benzersiz bir hız sunmasına rağmen, uzun mesafeli yolculuklar için çok gürültülü ve yolcu kabini sıkışık kabul ediliyordu.
M-130 uçaklar nasıl hizmet dışı kaldı?
Son alınan Hawaii Clipper sadece 2 yıl hayatta kaldı ve Temmuz 1938’de bir uzak doğu seferinde Guam ile Manila arasında kayboldu. Olay uçaktaki, 9 mürettebat ve 6 yolcu dahil, 15 kişinin öldüğü kabul edildi.
Elde kalan 2 uçak, İkinci Dünya Savaşı çıkınca ABD Deniz Kuvvetleri’nde nakliye hizmetlerinde kullanıldı. 
Filipin Clipper, Pearl Harbor saldırısının birkaç saat ardından Aralık 1941’de Wake Island’a yapılan sürpriz Japon saldırısında hayatta kalan şanslı tek sivil uçaktı. Ocak 1943’te Honolulu’dan kalkan uçak Kaliforniya’daki Ukiah ile Boonville arasında düştü. Bu kazada 18 kişi daha öldü. Böylece 3 uçaktan ikisi düşerek yok oldular. 
İlk uçak olan China Clipper, Pan American Airways tarafından en uzun süre kullanıldı. 8 Ocak 1945 tarihinde Trinidad’daki İspanya Limanı’na inmek üzere alçalırken çok yüksek kaldı. İnişten vazgeçip pas geçme manevrası yaptıktan sonra, ikinci yaklaşmada bu defa çok alçaldı ve yüksek hızda burun aşağı konumda suyla çarptı. Uçak parçalandı ve hızla battı. Uçaktaki 30 kişiden 23’ü hayatını kaybetti.
Böylece, 1935-1945 arasında 10 yıllık okyanus aşırı uçuş yollarını açan Martin M-130 uçakları görevlerini tamamlayıp havacılık tarihinde yerlerini aldılar.
Resimler için : https://simpleflying.com/martin-m-130-china-clipper-flying-boat-story/