Bir kaza ya da kırım gerçekleşmeden emniyeti sağlamanın en önemli ayağını gönüllü raporlamalar oluşturuyor… Gönüllü raporlamalar, yaptığı önemli katkılarla gelecekte ortaya çıkabilecek kazaları engellemeyi kolaylaştırabilecek bilgiler sunuyor.

Havayolu taşımacılığının öneminin arttığı ve faaliyetlerin uluslararası platformda sürdürüldüğü bir bağlamda emniyetin sağlanmasının gerekliliğine daha önceki sayıda değinmiştik. Havacılık emniyeti kapsamında havacılık organizasyonu çalışanlarının en önemli gücünün ise gönüllü raporlamalar olduğunu dile getirmiştik. Çünkü gönüllü raporlamalar bizlere gelecekte ortaya çıkabilecek kazaları engellememizi kolaylaştırabilecek bilgiler sunmaktadır. Dolayısıyla gönüllü raporlamalar havacılık emniyetinin artırılmasına önemli katkılar sağlayacaktır.

Peki nedir bu gönüllü raporlama?

Gönüllü raporlama; organizasyon içindeki her bir çalışanın, karşılaştığı potansiyel tehlikeleri, insan hatası ve ihlallerini, emniyetsiz olayları ve emniyeti arttırabilecek risk azaltıcı önerileri gönüllü bir şekilde raporlaması olarak tanımlanmaktadır. Gönüllü raporlamada herhangi bir hukuki zorunluluk ya da yönetim baskısı olmaksızın işgörenlerden raporlamada bulunmaları istenmekte ve söz konusu raporlama herhangi bir konu hakkında olabilmektedir.

Havacılık örgütleri için gönüllü raporlama neden bu kadar önemli?

Buzdağı Teorisi’ne (Iceberg Theory) göre, herhangi bir endüstride, herhangi bir şekilde ortaya çıkan büyük bir kaza olmadan önce ciddi derecede olumsuz sonuç üreten 29 adet olay, düşük önemde olumsuz sonuç üreten yaklaşık 300 adet olayın gerçekleştiği ifade edilmektedir. Başka bir deyişle Buzdağı Teorisi’ne göre, ölüm ve yaralanmaların yaşandığı ya da donanımın büyük hasar gördüğü bir kaza olmadan önce önemsiz görülen birçok emniyetsiz olay yaşanmaktadır. Gizli kalmış potansiyel tehlike sayısı ise bilinemeyecek kadar çoktur.

Havacılık emniyetini tehdit eden unsurlar da, havacılık gibi karmaşık bir sistem söz konusu olduğunda sayıca fazla olmakla birlikte bizzat operasyonel süreçleri yürüten işgörenlerin gözü önünde ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla yalnızca emniyet yönetim sistemi çalışanlarının bu tür verileri kendi başlarına toplamaları mümkün değildir. Bu nedenle sözü edilen kıymetli verilerin çalışanlardan gönüllü bir şekilde toplanması emniyetin artırılması için son derece önemlidir. Raporlama ise daha önce ifade edildiği gibi organizasyon içinde herhangi bir departmanda çalışan herhangi bir işgören tarafından yapabilmektedir. Yapılacak gönüllü raporlama ile birlikte ‘İsviçre Peyniri’ (Swiss Cheese) modelindeki onlarca delikten biri kapatılabilecek ve bir kazanın oluşumu engellenebilecektir.?

Gönüllü raporlama Türkiye’de ne durumda?

Ülkemizde düzenleyici ve denetleyici otorite konumundaki Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), kendi bünyesinde oluşturmuş olduğu gönüllü raporlama sistemi ile havacılık çalışanlarını havacılık emniyetini ilgilendiren önemli bilgileri gönüllü olarak raporlamaya teşvik etmektedir. SHGM’ye yapılacak gönüllü raporlamalar ile elde edilecek bilgiler, havacılıktaki emniyeti tehlikeye atacak potansiyel tehlikeleri belirleyerek bunların yaratacağı riskleri ortadan kaldırmaya yönelik önlemler almaya yardımcı olma amacını taşımaktadır. Bununla birlikte havayolları, hava aracı bakım kuruluşları başta olmak üzere diğer havacılık organizasyonları da kendi bünyelerinde gönüllü raporlama sistemleri oluşturmuş ve çalışanlarının emniyetsizlikleri bu sistemler üzerinden gönüllü olarak raporlamaları konusunda yoğun uğraşlar vermektedir.

Sonuç olarak emniyeti yönetmek isteyen havacılık organizasyonları, neler olup bittiğini de bilmek zorundadırlar. Emniyeti yönetmek için ise bir kaza ya da kırım gerçekleşmeden önce bu verilere ulaşmaları gerekmektedir. İşte gönüllü raporlamaların önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Gönüllü raporlama, gizli kalmış kök faktörlere vurgu yapabilmekte ve örgütün proaktif bir yaklaşımla gelecekte olabilecek kaza ya da emniyetsiz olayların önüne geçmesine olanak sağlayabilmektedir.

Kaynakça

Heinrich, H. W. (1959). Industrial Accident Prevention (4. b.). New York: McGraw-Hill Book Company, Inc.

ICAO. 2013, Safety Management Manual, Doc 9859 AN/474 (3rd Edition). Montréal: International Civil Aviation Organization.

Ünder, İ. (2016). Havacılıkta Örgütsel Sessizlik: Hava Aracı Bakım Personelinin Raporlamada Bulunmamalarının Nedenleri Üzerine Bir Araştırma. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.