Türkiye’de ve dünyada havacılık alanında büyük bir gelişme var. Gökyüzünde bulunan uçak sayısı her geçen gün artış gösterirken, yukarıda oluşan yoğun trafiği yöneten ve koordine eden sistemlerin rolü de önemli hale geliyor…
Havacılık sektörü geliştikçe, havada bulunan yolcu ve ticari uçakların sayısı da önemli bir artış gösteriyor. Böyle olunca yukarıda oluşan bu trafiği sağlıklı olarak yönetmek büyük önem teşkil ediyor. Gökyüzündeki yüzlerce uçağın herhangi bir problem yaşamadan bir noktadan başka bir noktaya gitmesi için de bir takım prosedürler var. Tabi tüm bu uçakların güvenli bir şekilde trafiğini yürütmenin de ülkeler arası işbirliği ve koordinasyondan geçtiğini unutmamak lazım. Türkiye’deki havalimanlarının işletilmesi ile Türkiye hava sahası trafiğinin düzenlenmesi görevini Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü üstleniyor. DHMİ bünyesinde görev yapan Hava Trafik Kontrolörleri tarafından verilen hizmet, havacılık trafiğinin güvenli işlemesinde önemli bir rol üstleniyor.
2003 yılında sivil havacılığın serbestleştirilmesi ile birlikte Türkiye, dünyada havacılık sektörünün en çok geliştiği ülkelerden biri konumuna gelmiş oldu. 2019 yılı sonu istatistikleri Türkiye’nin bugün 126 ülkede 328 noktaya havayolu bağlantısı bulunan bir ülke konumuna yükseldiğini gösteriyor. Türkiye geneli havalimanlarında 2019 yılında direkt transit yolcularla 209 milyon 92 bin 548 yolcuya hizmet verildi.
Eurocontrol istatistiklere göre 2019 yılında sadece Avrupa’da 11.1 milyon uçuş gerçekleşti. 2019 yılı ocak-aralık dönemi gerçekleşmelerine göre ise ülkemiz havalimanlarına iniş-kalkış yapan uçak trafiğinin iç hatlarda 839 bin 850, dış hatlarda 713 bin 651, üst geçişlerle toplam 2 milyon 30 bin 291 uçağa hizmet verildi. Tüm bu rakamlar, sektörün hızla geliştiğine işaret ederken, her geçen gün daha da kalabalıklaşan hava sahamızda hava trafik hizmeti, önemli bir kontrol mekanizmasını da zorunlu kılıyor.
Öncelikle şunun altını çizmekte yarar var. Ülkemizde temel olarak iki ana uçuş bölgesi (Flight Information Region-FIR) bulunuyor. İstanbul FIR Hava Sahası ve Ankara FIR Hava Sahası. Her iki sahanın kendi içinde alt sektörleri bulunuyor. Böylece iş yükü bölünerek hava trafik kontrolörlerinin sorumluluk sınırları daraltılarak risk faktörü azaltılmış olur. Bu, güvenliğin üst seviyeye çıkarılması noktasında önemli bir yaklaşımdır.
Hem uçaklar arasındaki hem de manevra sahasındaki uçakların o sahadaki manialarla (engellerle) çarpışmalarını önlemek, düzenli bir trafik akışını sürdürmek ve hızlandırmak, uçuşların emniyetli ve etkin bir biçimde yürütülmesi için gerekli bilgileri sağlamak, arama ve kurtarmaya ihtiyaç duyan uçakla ilgili olarak ilgili kuruluşlara yardımcı olmak, Hava Trafik Hizmetinin temel amaçları arasında yer alır.
Hava Trafik Kontrol hizmetleri
Meydan Kontrol Ünitesi (Kule)
Yaklaşma Kontrol Ünitesi
Saha Kontrol (Yol) Ünitesi
Meydan Kontrol Ünitesi
Bir uçağın kontrolü denince akla ilk olarak kule geliyor. Ancak durum bundan biraz daha karmaşık. Kule olarak bilenen Meydan Kontrol Ünitesi, hizmet ünitelerinden sadece bir tanesidir. Bir uçak, öncelikle Meydan Kontrol Ünitesi yani kule ile iletişime geçer. Hizmet, uçağın gideceği meydan için yol müsaadesini alıp motor çalıştırma izninin verilmesiyle başlar.
Ünite, uçakların yerdeki hareketlerinden ve pist başına güvenli bir şekilde gelişini sağlayıp kalkış izni vermekten, yaklaşma ünitesi tarafından pist başına güvenli bir şekilde getirilen uçaklara ise iniş izni vermekten sorumludur. Bu ünite yerdeki uçakları gözle takip etmenin yanında yer radarından (Advanced Surface Movement Guidance & Control System-ASMGCS ) yararlanır.
Yaklaşma Kontrol Ünitesi
Bir veya birden fazla meydana iniş yapan ve bu meydanlardan kalkış yapan trafiklere verilen hizmeti kapsar. Uçaklar alçalma ve tırmanma aşamalarında bu ünitenin kontrolü altında bulunur.
Saha (Yol) Kontrol Ünitesi
Kendi kontrol bölgelerindeki trafiklere düz uçuş yapılan seviyeye tırmanış ya da o seviyeden alçalış aşamasını kontrol eden birimdir. Bu ünitede, kalkan uçaklar yaklaşma kontrolden sonra yol boyunca uçacakları uçuş seviyesine tırmandırılır ya da gelen uçaklar, yaklaşma kontrolün sorumluluk sahasına kadar belirli bir seviyeye alçaltılır. Saha Kontrol aynı zamanda hava sahamızı kat etmek için kullanan transit trafiklerin kontrolünden de sorumludur.
Görüldüğü gibi hava trafiği, güvenli havacılık için uluslararası düzlemde yönetilmesi ve koordine edilmesi gereken bir süreç.