DE/ANTI-ICING STANDARTLARI VE SIVILARI
Önümüz yaz, de/anti-icing konusunda birçok havayolunda bulunan kış operasyon komitesi hazırlıklarına haziran itibari ile başlamak üzere iken bu konudaki standartlar ve gelişmeler hakkında kısaca bilgi paylaşıyor olacağız.
Neden buzlanmayı gidermeye çalışıyoruz?
Aşağıdaki verilen resimde belirtildiği üzere buzlanma, taşımayı ve motor thrust'ı azaltarak, ağırlık ve sürtünmeyi artırır ve uçuşa elverişlilik riske girer.
Uluslararası Havacılık Düzenlemeleri (FAR, EASA , TOC) , uçak kanatlarına, pervanelerine veya kontrol yüzeylerine don, buz veya kar yapıştığında kalkışı yasaklar. Bu, temiz uçak konsepti olarak bilinir.
Regülasyonlar ayrıca, operatörün bekleme zaman çizelgelerini içeren onaylı bir zemin buz çözme/buzlanma önleme programına sahip olmadığı sürece, don, buz veya karın makul olarak uçağa yapışmasının beklenebileceği herhangi bir zamanda kalkışı yasaklar. Ek olarak, bekletme süreleri otoriteler tarafından kabul edilebilir verilerle desteklenmelidir. Bekleme süresi genellikle, buz çözücü veya buzlanma önleyici sıvının uygulandığı zamandan, bozulmaya başladığı zamana (yani, buz çözme, buzlanma önleme veya ikisi birden) dek geçen süredir.
Yandaki sayfada şekilde yüzeyler üzerinde buzlanma örnekleri verilmektedir.
FAA (Amerika Federal Havacılık İdaresi), EASA (Avrupa Havacılık Güvenliği) dahil olmak üzere düzenleyici otoriteler, Transport Canada ve ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü) artık SAE International’ın küresel olarak uyumlu De/anti-icing standartlarını tanıyacaktır.
Küresel standartlar, havayollarına ve de/anti-icing hizmeti sağlayıcılarına, güvenliği artırmak yaygın buz çözme süreçlerini teşvik etmek için bir dizi standart sağlar.
Mevcut standartlar aşağıda verilmektedir:
Aircraft Ground Deicing/Anti-Icing Processes (AS6285)
Training and Qualification Program for Deicing/Anti-icing of Aircraft on the Ground (AS6286)
Processes Including Methods (AS6286/1)
Equipment (AS6286/2)
Fluids (AS6286/3)
Weather (AS6286/4)
Health, Safety and First Aid (AS6286/5)
Deicing/Anti-Icing Diagrams/No Spray Zones (AS6286/6)
Aircraft Ground Deicing/Anti-icing Quality Management (AS6332)
Aircraft Ground De/Anti-Icing Communication Phraseology for Flight and Ground Crews (ARP6257)
Buzlanma giderme konusunda sıvılar önem arz etmektedir. Sıvılar TYPEI, TYPEII, TYPE III ve TYPE olarak nitelendirilmekte olup, özellikle sıklıkla kullanılan TYPEII ve TYPE IV sıvıların kalıntı bırakması ve iyi temizlik yapılmaması nedeni ile uçuş kumanda yüzeylerinde sıkışıklıklar meydana gelmekte bu durum yüksek riskler taşımaktadır.
Yeni, daha etkili buzlanmayı giderici/buzlanmayı önleyici sıvılar artık büyük ticari uçak operatörlerinin kullanımına sunulmuştur. Bu sıvılar farklı özelliktedir, daha uzun tutma sürelerine sahiptir ve önceki sıvı türlerinden farklı test kriterlerine tabidir. Sonuç olarak, endüstri standartları bu son gelişmeleri yansıtacak şekilde güncellenmiştir.
Bekleme süresi yalnızca bir kılavuzdur çünkü diğer değişkenler sıvının etkinliğini azaltabilir. Bunlara şiddetli rüzgârlar, jet patlaması, ıslak kar, yoğun yağış, dış hava sıcaklığından daha düşük uçak dış yüzeyleri sıcaklığı ve doğrudan güneş ışığı dahildir. SAE, Avrupa Havayolları Birliği (AEA) ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO), her bir buzlanmayı giderici/buzlanma önleyici sıvı türü için bekleme süresi kılavuzlarının tablolarını yayınlar. FAA ayrıca SAE tarafından gözden geçirilen üreticilerin sıvıları için SAE bekleme süresi yönergelerini ve yönergelerini yayınlar.
Uçağın buzunu çözme veya buzlanmayı önlemeye ek olarak, sıvılar ayrıca kalkış sırasında uçaktan akmalı ve kabul edilemez performans etkilerine neden olmamalıdır.
Akışkan üreticileri, akışkanları SAE standartlarında yer alan aerodinamik kabul testine tabi tutarak kabul edilebilir aerodinamik özellikler sağlayabilir.
SAE Tip III ve IV sıvıları son gelişmiş sıvı tipleridir. Tip III sıvıların akış özellikleri, genellikle 60 kn’yi aşan kalkış dönüş hızlarına sahip uçaklar için uygundur. Tip IV sıvı akış özellikleri, Tip II sıvılar için aynı standart seti karşılamalıdır. Bu sıvılar, genellikle yaklaşık 100 ila 110 kn’yi aşan kalkış dönüş hızlarına sahip büyük jet nakliyeleri için uygundur.
Temiz uçak konseptine uymak için, operatörler, yerdeki buzlanma koşulları sırasında güvenli kış operasyonlarına izin verecek kadar uzun bekleme sürelerine ve kabul edilebilir aerodinamik özelliklere sahip olan buzlanmayı giderici/buzlanmayı önleyici sıvılar kullanmalıdır.
Operatörler için buz çözme/buzlanma önleme yöntemlerini geliştirmek için iki ana alanda çalışmalar devam etmektedir. Birincisi, Transport Canada ve ABD Federal Havacılık İdaresi’nin karı simüle etmek için laboratuvar yöntemlerinin geliştirilmesini destekleme çabasıdır. Amaç, kar tutma süresi yönergeleri için dış mekân testlerine olan güveni ortadan kaldırmaktır. Ayrıca, SAE G-12 sıvıları alt komitesi, buzlanmayı önleme dayanıklılık testi için prosedürler geliştirmektedir. Amaç, güvenli çalışma için bekleme süresi yönergelerini gerektiren çeşitli kış hava koşulları aralığını laboratuvarda simüle etmektir. Bu prosedürler tamamlandıktan sonra, alt komite bunları AMS 1424 ve 1428’e dahil edebilir. Bağımsız laboratuvarlar, testleri gerçekleştirmek için sertifikalandırılacaktır.
İkinci çaba, buz çözme uçaklarıyla ilgili endişelerin ele alınmasını içerir. Örneğin, kış operasyonlarında büyük miktarlarda glikol bazlı buz çözücü sıvılar kullanılır. Çevresel kaygılar ve maliyet, yenilikçileri kış operasyonları için uçakların buzunu çözmek için alternatif yöntemler geliştirmeye itiyor. Geliştirilmekte olan alternatif buz çözme yöntemleri arasında kızılötesi ısıtıcılara sahip özel hangarlar, kamyona monte kızılötesi ısıtıcı paneller, sıcak hava sistemleri, kombine sıcak hava sistemleri ve buz çözücü sıvılar ve lazer tabanlı sistemler yer alıyor.
Emniyetli günler dileği ile…
Referanslar:
1- ICAO DOC 9640, De-icing operation manual