Bir King Air KA100 Uçak Kazası Yakıt Göstergelerini Okuma Dersi
Kanada’nın büyük yüzölçümü nedeniyle ulaşımda hava araçları yaygın olarak kullanılıyor. 10 Haziran 2013 günü C-GJSU tescil numaralı bir Beechcraft King Air KA100 modeli uçağın Quebec’te yaptığı kaza, insan faktörleri açısından bazı ilginç ayrıntılar barındırıyor. Uçak bu kazanın sonrasında hasarlanarak kullanılamaz duruma gelse de uçakta bulunan 4 kişi kazayı hafif yaralı olarak atlattılar.
Beechcraft King Air uçağı iki adet turboprop motora sahip. 1963 ile 2021 arasındaki 58 yıllık süre zarfında bu uçaktan 1300 adedin üzerinde üretilmiş. Uçak hem hava taksisi firmaları tarafından hem de devlet kurumları ve askeri kurumlar tarafından çok amaçlı kullanılıyor. King Air 100 modeli uçak, 1 ya da 2 pilot tarafından kullanılabiliyor ve 13 yolcu taşıyabiliyor. 24850 ft irtifaya çıkabilen uçak, saatte 463 kilometre hız yapabiliyor ve 2450 kilometre mesafeye uçabiliyor.
10 Haziran 2013 günü havalanan uçak, havada arıza arama amaçlı bir test uçuşu yapacaktı. Birinci arıza Rudder Trim Indicator’ün kalibrasyon sorunuyla, ikinci arıza ise otopilot ile GPS arasında bir senkronizasyon sorunuyla ilgiliydi. Uçak Quebec eyaletindeki Montréal/St-Hubert Havaalanı’ndan, biri pilot dört kişiyle VFR koşullarda havalandı.
Uçuşun sonunda uçak, Montréal/St-Hubert Havaalanı’nın 24R pistine yaklaşırken, Pratt & Whitney Canada üretimi, PT6A-28 modeli her iki motoru da yakıt bittiği için durdu. Pilot, daha yakında olan St-Mathieu-de-Beloeil Havaalanı’na inmek için rotasını değiştirse de pistin başlangıcına 750 metre kala, bir tarlaya zorunlu iniş yapmak zorunda kaldı. Gövdesi üzerinde 50 metre sürüklenen uçak, kendi etrafında dönerek iniş yönüne dik pozisyonda durdu.
Uçakların zorunlu iniş ya da pistten çıkma nedeniyle yaptıkları kazalarda kanatlarda bulunan depolardaki yakıtın dökülüp alev almasıyla meydana gelen yangınlar çok sayıda kişinin ölmesine neden olurken, yakıt bitmesi sonrasında yapılan zorunlu inişlerde, yakıt olmadığı için yangının da çıkmaması teselli sebebi oluyor. Kısa süreli bir test uçuşunun, uçağın hurdaya çıkması ve içindekilerin canlarını zor kurtarması ile sonuçlanması nasıl olmuştu?
Kaza geçiren uçağın sol ve sağ kanat depolarının her biri 130 galon (500 lt) yakıt kapasitesine sahip. Uçağın sol ve sağ nasel depolarının her biri ise 57 galon (216 lt) yakıt kapasitesine sahip.
Uçağın yakıt gösterge panelinde 4 adet ibreli yakıt göstergesi bulunuyordu. TSB’nin (Kanada Kaza Araştırma Kurumu) kaza raporunda, uçağın uçuşunun öncesindeki yakıt gösterge paneli görünümünün canlandırması yer alıyor.
Panelin en solunda sol kanat tankı yakıt göstergesi ve onun yanında sol nasel tankı yakıt göstergesi yer alıyor. Panelin en sağında sağ kanat tankı yakıt göstergesi ve onun yanında sağ nasel tankı yakıt göstergesi yer alıyor. Başka bir deyişle kanat yakıt göstergeleri dışta ve nasel yakıt göstergeleri içte yer alıyor. Sol ve sağ kanat tankı yakıt göstergelerinin ibreleri E (Empty) harfini gösteriyor. Kanat depoları tamamen boş. Sol ve sağ nasel tankı yakıt göstergelerinin ibreleri 90 derece yukarıyı gösteriyor.
Pilotun uçuşun öncesinde mutlaka yakıt miktarını kontrol etmesi ve uçuşuna göre yakıt alması ya da yakıtına göre uçuş süresini ayarlaması gerekiyordu. Pilotun yakıt kontrolü yapmamış olması mümkün değil ama yakıt miktarını yanlış okumuş olması mümkün. Nasel yakıt deposu göstergeleri doksan derece dik pozisyonda kadranın yarısını gösterse de aslında bu pozisyonda 1/4 depodan biraz fazla yakıt bulunuyor.
Dolayısıyla her biri 216 lt kapasiteli iki nasel deposunun toplamında yaklaşık 130 litre yakıt bulunduğu anlaşılıyor. Pilot yarım depo ile çeyrek depoyu karıştırma hatası yapmışsa, yakıt miktarında yaklaşık 110 litre hata yapmış oluyor. İkinci bir ihtimal daha var. Pilotun nasel depoları yerine kanat depolarında yakıt var sanmış olması. Bu durumda, pilotun yakıt miktarı okumasında yaptığı hata 370 litreyi buluyor.
TSB’nin kaza sonrasında şirket ve şirketin sorumlu personeli hakkında yaptığı soruşturma çok sayıda eksiklik ve yetersizliği ortaya çıkarıyor. TSB’nin ‘‘Bu firma nasıl İşletme Ruhsatı alabilmiş ve firma temsilcileri nasıl bu yetkileri alabilmiş’’ sorusu Kanada Sivil Havacılık Otoritesi’nin hem şirketin hem de personelinin yetkilendirilmesi ve denetimindeki ağır ihmalleri göz önüne sermiştir. Soruşturma neticesinde uçağın sahibi ve işletmecisi olan Aviation Flycie Inc firmasının yetkisi iptal edilmiştir.
Beechcraft firmasının King Air modeli uçaklarındaki yakıt miktarı göstergelerinin ibrelerinin lineer çalışacak şekilde tasarlanmamış olması da, pilotun algılamasını etkileyerek kazada etken olmuştur.
Referans: https://aerossurance.com/safety-management/ka100-fuel-exhaustion-accident/