Yazar :  Ersan YÜKSEL

Kıdemli Aviyonik Mühendisi

İstinye Üniversitesi

ersan.yuksel@uted.org 

İçinde 122 yolcu ve 4 mürettebat bulunan Ryanair’e ait EI-HET kuyruk numaralı B737-800 tipi yolcu uçağı, 4 Aralık 2023 günü Londra Stansted Havalimanı’na yaklaşırken ciddi bir uçuş emniyeti riski yaşadı. Stabilite koşulları sağlanamadığı için pas geçmeye karar verildi, ancak uçuş ekibi Mod Kontrol Paneli’ne (MCP) doğru irtifayı girmeyi unuttu. Uçak, izin verilen irtifayı 1030 ft aşarak 4030 ft’e çıktı ve kaptan pilotun ani burun aşağı müdahalesi sonucu, yerden yalnızca 1740 ft yüksekte düzelebildi. Bu sırada “Yere çarpacaksın! Yüksel!” uyarısı veren EGPWS sistemi, muhtemel bir faciayı önledi.

 İçinde 122 yolcu ve 4 mürettebat bulunan Ryan Air havayolu firmasına ait EI-HET kuyruk numaralı, İrlanda tescilli B737 800 yolcu uçağı, 4 Aralık 2023 tarihinde, öğleden önce, Londra Stansted Havaalanı’na yaklaşıyordu.

ILS yaklaşması yapan uçakta stabilite koşulları sağlanamayınca, piste teker koymasına 3,6 deniz mili (6,7 km) mesafe kala deniz seviyesinden 1940 ft irtifada pisti pas geçti.

 Piste yaklaşma sırasında Mod Kontrol Paneli’nden irtifa 100 ft’e ayarlanmıştı. Pas Geçme (Go Around) başlamadan önce irtifanın Pas Geçme İrtifasına ayarlanması unutuldu.

 Pas geçme sırasında uçak 3000 ft AMSL irtifa tahdidini aştı. Uçağı kullanan kaptan pilot, çok yükseldiklerini fark edince uçağın burnunu aşağıya verdi. Uçak bu sırada izin verilen maksimum irtifayı 1030 ft aşmış ve 4030 ft AMSL’ye çıkmıştı. Uçak burun aşağı alçalırken, flapler 5 konumundayken uçağın burun açısı 17,7 dereceyi ve gösterilen hava hızı, 295 deniz milini buldu. Uçak yerden 1740 ft yukarıda iken düzelebildi. Bu sırada EGPWS’den “Yere çarpacaksın! Yüksel!” ikazı aldılar.

Tüm bu olaylar, uçak IMC koşullarında (Aletli Uçuş Koşullarında) iken yaşandı.

 Pas geçme öncesinde, pilotların hiçbiri MCP üzerinden MAA ayarını yapmamıştı. Pas geçme sırasında ise uçağı kullanan pilot, Flight Director çizgilerinin kendilerini alçalma zamanı konusunda uyaracağı beklentisine odaklanmıştı.

 Elbette MAA ayarlanmamış olduğu için Flight Director’dan da herhangi bir talimat gelmedi.

 Bu olayda uçakta herhangi bir hasar yaşanmamış ve yolcu ve mürettebattan hiç kimse zarar görmemiş olsa da; olay büyük kaza riski olan önemli bir olaydır.

 Zira havaalanının yaklaşma haritalarında uçakların pas geçme ihtiyacında hangi yönü izleyecekleri ve bu sırada en fazla kaç ft irtifaya kadar çıkabilecekleri belirlidir. Pilotlar havaalanlarına iniş öncesinde yaptıkları brifinglerde muhtemel bir pas geçme senaryosunu da çalışırlar.

 Uçağın pas geçme sırasında yanlış yöne gitmesi dağ, mania gibi bir yükseltiye çarpmaları ile; irtifa tahdidini aşmaları ise yukarıdaki trafik ile çarpışmaları ile sonuçlanabilir.

 Ayrıca irtifa aşımı önlenmek istendiğinde uçak istem dışı olarak 1740 ft’e kadar inmiş ve hızlı alçalması ile EGPWS ikazına sebep olunmuştur.

 Bu önemli olayın sonrasında Ryanair, düzeltici işlem olarak FCOM’unda değişikliğe gitti.

 Yeni getirilen revizyon sonrasında FCOM’da yaklaşmadan vazgeçme durumları için aşağıdaki prosedürü uygulamaya başladı:

 500 ft irtifaya yaklaşırken stabilize yaklaşma koşulları sağlanamıyorsa (iniş koşulları sağlanmamış ve minimumların altına inilmemişse) uçağı kullanan pilot “Yaklaşmadan vazgeçildi!” diye seslenir. Hava frenlerini toplar. Bu pilot, FMC LEGS sayfasındaki pas geçme irtifa tahdidini işaret ederek “xxx ft” diye sesli olarak söyler ve MCP’deki irtifayı bu değere ayarlar. Diğer pilot bu değerin doğru olduğunu kontrol eder ve “xxx ft kontrol edildi.” şeklinde sesli olarak teyit eder.

 Daha sonra uçağı kullanan pilot iniş takımı ve flap konumlarını kontrol eder. “Hazır!” diye seslenir. Diğer pilot da checklist’te bir şeyin unutulmadığını kontrol eder ve “Hazır” diye seslenerek teyit eder.

 Detaylı olarak anlattığım bu FCOM prosedürü değişikliği, uçuş emniyetini tehlikeye düşürebilecek bu önemli olayın tekrar yaşanmaması için Ryanair tarafından düzeltici işlem olarak yapılmıştır. Bu yeni prosedür sayesinde MAA irtifa tahdidi bilgisinin MCP’ye girilmesinin unutulmaması amaçlanmaktadır.

 Aşağıda Londra Stansted Havaalanı’nın 22 numaralı pistine ILS yaklaşma haritasından bir bölüm görülüyor.

 Ref: U.K. AAIB report https://www.gov.uk/government/news/aaib-report-boeing-737-8200-ei-het- 4-december-2023